ક્રેન ઉપર રશિયાનું આક્રમણ અને ગાઝા-હમાસ ઉપર ઇઝરાયલના જવાબી આક્રમણમાં વિશ્વયુદ્ધના ભણકારા હોવાથી યુદ્ધ વિરામ અને સમાધાનના પ્રયાસ થઈ રહ્યા હતા ત્યાં વિશ્વ `વ્યાપાર યુદ્ધ' શરૂ થઈ ગયું છે અને સૌ યુક્રેન, ઇઝરાયલને ભૂલીને અમેરિકાના `ટેરિફ વૉર'ની ચર્ચા અને ચિંતા શરૂ થઈ છે! - આ વ્યાપાર યુદ્ધના કેન્દ્રમાં અમેરિકા સામે ચીન છે. વિશ્વની બે આર્થિક મહાસત્તા વચ્ચે મધ્યસ્થી, સમાધાનની શક્યતા નથી. પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ભારત સહિત સંખ્યાબંધ દેશોથી થતી આયાત ઉપર અચાનક જકાત વધારી દીધી છે. અલબત્ત, ટ્રમ્પે અગાઉ આવી - જાહેરાત કરી હતી પણ તે માત્ર ચૂંટણી પ્રચાર છે એવી માન્યતા હતી - હવે હકીકત છે. બે આર્થિક સત્તા વચ્ચેના આ મહાયુદ્ધનું પરિણામ ક્યારે, કેવું આવે છે તે જોવાનું છે પણ ટ્રમ્પના દાવા અનુસાર 75 જેટલા દેશોએ વાટાઘાટ કરવાની, રાહતની વિનંતી કર્યા પછી ત્રણ મહિના જકાત વધારો રોકવાની, મુલતવી રાખવાની જાહેરાત થઈ છે - જ્યારે ચીને તો અમેરિકા સામે આખર - છેવટ સુધી લડી લેવાની ધમકી આપી છે.
પ્રેસિડન્ટ ટ્રમ્પ કહે છે કે વર્ષો સુધી
ચીને અમેરિકામાં લૂંટ ચલાવી છે. અમેરિકાની અગાઉની સરકારોની આંખે પાટા હતા અને ખિસ્સાં
ખુલ્લાં હતાં - આ સ્થિતિનો પૂરો લાભ ચીને ઉઠાવ્યો. ચીનમાં લોકશાહી - માનવ અધિકાર અને
કામદારોનાં હિત - રક્ષણનો પ્રશ્ન જ નથી તેથી સસ્તી મજૂરીથી ઉત્પાદન ખર્ચ ઘણો ઓછો આવે
છે. આ દરમિયાન વર્લ્ડ ટ્રેડ અૉર્ગેનાઇઝેશન ઠઝઘમાં જોડાયા પછી વિશ્વ - વ્યાપાર માટે
ચીનને મોકળું મેદાન મળી ગયું. તમામ દેશોમાં ચીની માલ સામાનની ધૂમ નિકાસ થઈ અને સસ્તા
માલની ખરીદી માટે પડાપડી થવા લાગી. આપણા દેશમાં દિવાળીનાં તોરણથી લઈને મોટરકારમાં પ્લાસ્ટિકના
પવનપુત્ર પણ લટકાવાયા! ભગવાન રામ પણ મેઇડ ઇન ચાઇના! અમેરિકા જેવા સમૃદ્ધ દેશમાં પણ
ચીને બજાર સર કરી લીધાં. અમેરિકનો સરકાર પાસેથી બેકારી ભથ્થાં મેળવીને સીધા ચીની ટીવી,
મોબાઇલ કે ફ્રીજ ખરીદવા દોડે છે એવી ટીકા પણ સરકારે સાંભળી નહીં!
ટ્રમ્પે ચૂંટણીમાં લોકોને વચન આપ્યું કે
અમેરિકાને ફરીથી ગ્રેટ - મહાન બનાવીશું - પણ અમેરિકાને નબળું કોણે - શા માટે બનાવ્યું?
આશરે પચીસ વર્ષ અગાઉ ચીનને ઠઝઘમાં પ્રવેશ અપાયો ત્યારે ક્લીન્ટને કહ્યું હતું : `ચીન
આપણી સાથે વ્યાપાર કરવા તૈયાર છે એટલું જ નહીં, પણ લોકશાહીના પવિત્ર સિદ્ધાંત પણ સ્વીકારે
છે.' ચીનને કાયમી વ્યાપાર સંબંધનો દરજ્જો મળ્યો. ઙયળિફક્ષયક્ષાિં ગજ્ઞળિફહ ઝફિમય છયહફાશિંજ્ઞક્ષત
(ઙગઝછ) પચીસ વર્ષ પછી અમેરિકામાં ચીની માલની
આયાત 100 બિલિયન ડૉલરથી વધીને 463.9 બિલિયન ડૉલર થઈ છે. અમેરિકાની વ્યાપાર ખાધ 83 બિલિયન
ડૉલરથી વધીને 295.4 બિલિયન થઈ છે!
ચીને અમેરિકા અને વિશ્વભરમાં ઘૂસણખોરી
કરવા માટે વ્યાપાર અને નાણાકીય ભ્રષ્ટાચારનો રાજમાર્ગ અપનાવ્યો. સોવિયેત સંઘ છિન્ન
ભિન્ન થયા પછી પશ્ચિમના દેશોની ઉદારતાનો લાભ લઈને ઠઝઘમાં જોડાયું. આ પહેલાં શીતયુદ્ધ
પછી સોવિયેત રશિયાનો હાથ પકડીને યુનાઇટેડ નેશન્સની સિક્યોરિટી કાઉન્સિલમાં કાયમી બેઠક
મેળવી (આ કાયમી બેઠકના કારણે આપણી સામે અને પાકિસ્તાનની મદદમાં વીટો વાપરે છે!) આ પછી
રશિયાને છોડીને અમેરિકા સાથે સંબંધ વધાર્યા! આમ ચીને સર્વત્ર પગપેસારો કર્યો છે. નેપાળ,
શ્રીલંકા, બાંગ્લાદેશમાં સરકારોને `ખરીદી'ને મોટા વિસ્તારોમાં ચાઇના ટાઉન બનાવ્યાં
છે. ઇટલીમાં તો આવા વિસ્તારોમાં ચીની સરકાર અને કાનૂનના અમલ માટે ચીની અદાલતો પણ સ્થાપી
છે! આટલું હોવા છતાં પશ્ચિમી દેશોએ આંખો પરના પાટા ખોલ્યા નહીં!
આપણા યુવાધનની હિજરત અમેરિકામાં થઈ. આપણે
બ્રેઇન ડ્રેઇનનો ભોગ બન્યા. લાભ અમેરિકાને થયો પણ છેલ્લા બે દાયકામાં ચીને અમેરિકાની
લેબોરેટરીઝ અને યુનિવર્સિટીઓમાં ઘૂસણખોરી કરીને સ્કોલરોને ફોડયા, રિસર્ચ રિપોર્ટની
ચોરી કરીને ચીન પહોંચાડી તેનો ઉપયોગ નકલ કરીને ઉત્પાદન કરવામાં કર્યો છે.
હાર્વર્ડના સિનિયર પ્રોફેસર - ચીનના એજન્ટ
બન્યા અને ચીન પાસેથી મળેલા લાખ્ખો ડૉલરનો હિસાબ આપ્યો નહીં અને 2011માં નોબેલ પ્રાઇઝ
મેળવવા માટે ચીનની વુહાન યુનિવર્સિટી ફોર ટેક્નૉલૉજીમાં સ્ટ્રેટેજીક સાયન્ટિસ્ટ બન્યા
હતા. આ યુનિવર્સિટીમાં અમેરિકાના ઉચ્ચ કક્ષાના રિસર્ચ સ્કોલરોની ભરતી કરવામાં આવી.
જાન્યુ. 2020માં આ પ્રોફેસર ઉપર કાનૂની
કાર્યવાહી થઈ અને જ્યુરીએ સજા કરી પણ આવા અનેક દાખલા પ્રકાશમાં આવ્યા હોવા છતાં ચીનને
આંચ આવી નથી! અમેરિકી કંપનીઓના રિસર્ચ રિપોર્ટ અને પ્રોડક્ટ ડિઝાઇન મેળવીને ચીનમાં
જથ્થાબંધ ઉત્પાદન અને નિકાસ થાય છે. અલબત્ત, આમાં અમેરિકાની વ્યાપારી - લોભવૃત્તિ જવાબદાર
છે. સસ્તી મજૂરી અને નફાખોરીએ ચીનને મહાસત્તા અને અમેરિકાને પાયમાલ કર્યું છે!
હવે અમેરિકી દૂધ-મલાઈ ખાઈને ચીન ફૂંફાડા
મારે છે. છેવટ સુધી લડી લેવાની ધમકી આપે છે. અમેરિકાની જકાત સામે પોતે પણ જકાત વધારે
છે: વાસ્તવમાં આ વ્યાપાર યુદ્ધમાં અમેરિકા ભલે શક્તિશાળી હોય - ટ્રમ્પના હાથ બંધાયેલા
છે. લોકશાહી હોવાથી એમના પક્ષમાં અને રાષ્ટ્રમાં એમની ટીકા અને જકાતનીતિનો વિરોધ થઈ
રહ્યો છે. મોંઘવારી, અછત અને મંદીનો ભય છે. આયાત થતો માલ લોકોને મોંઘો મળશે. અમેરિકામાં
જીવનજરૂરી માલ સામાનનું ઉત્પાદન માગ કરતાં ઘણું ઓછું છે. યુરોપના દેશો તથા મિત્રદેશોની
આયાત ઉપર આખરે આધાર રાખવો પડશે.
86 દેશોથી થતી આયાત ઉપર ટેરિફ વધારો ત્રણ
મહિના માટે મુલતવી રાખ્યો પણ માત્ર ચીન ઉપર 125% શા માટે? આનું કારણ જાણવા જેવું છે.
ટ્રમ્પનો અહમ્ ઘવાયો છે. એમની ગણતરી એવી હતી કે શી જિનપિંગ સામેથી ફોન કરીને વાત તો
કરશે. તેના બદલે ચીને ધમકી આપીને અમેરિકા ઉપર જકાત વધારી નાખી! બીજું ટીકટોક અમેરિકન
માલિકને વેચી નાખવાની તાકીદ- નોટિસને પણ ગણકારી નથી.
ચીનમાં લોકશાહી નથી - સરમુખત્યારે જકાત
વધારવા - ઘટાડવા કોઈની મંજૂરી લેવાની જરૂર નથી. અર્થશાત્રીઓ - લોકો - મીડિયા - સૌ કોઈ
`મૌન' છે અને રહેશે તેથી સરમુખત્યારને ચિંતા - પરવા નથી! ચીન પોતાના માલ સામાનની નિકાસ
ભારત અથવા અન્ય દેશોને કરે અને ત્યાંથી માલ અમેરિકા જાય તેવી સંભાવના છે - પણ આખરે
અમેરિકા આવું ચાલવા દેશે?
આર્થિક મહાસત્તા સાથે ચીન વિશ્વની એકમાત્ર
મહાસત્તા બનવા માગે છે... અને તે માટે વિશ્વયુદ્ધ કરવા પણ તૈયાર છે!